Als onderdeel van de CIS Working Group on Floods meeting kwamen op 9 en 10 april 2025 in Rotterdam meer dan 60 senior beleidsmakers uit Europese lidstaten samen met onderzoekers van JCAR ATRACE voor een workshop van twee halve dagen. De doelen waren om de effectiviteit van het beheer van extreme overstromingen in Europa tot nu toe te evalueren en om te beoordelen of recente overstromingen een stimulans zijn voor verandering en aanpassing. Daarnaast probeerde de groep vast te stellen wat er nodig is in de Europese Overstromingsrichtlijn om de uitvoering van het risicobeheer van met name extreme overstromingen, in de landen te versnellen.


Enkele gerenommeerde onderzoekers en ervaren beleidsmakers uit de lidstaten gaven informatieve presentaties over het onderwerp. Twee breakout-sessies boden ruimte voor discussies over belangrijke onderwerpen: het uitwisselen van informatie over nationale toonaangevende projecten voor overstromingen en het prioteren van acties binnen de implementatie van de Overstromingsrichtlijn om effectiever de gevolgen van zeer extreem hoogwater te beheersen. De JCAR ATRACE promovendi presenteerden hun onderzoeken met posters.

In zijn keynote speech wees Prof. Dr. Bruno Merz van GFZ Potsdam op tekortkomingen in het huidige overstromingsrisicobeheer bij het omgaan met ongekende overstromingen. Dergelijke gebeurtenissen, ook wel ‘black swans’ genoemd, hebben zeer grote gevolgen en een lage waarschijnlijkheid. Hij benoemde drie redenen voor deze tekortkomingen en deed voorstellen voor mogelijke verbeteringen:

De unieke aard van extreme gebeurtenissen

Deze gebeurtenissen zijn niet simpelweg grotere versies van vaker voorkomende overstromingen. Om de complexe, niet-lineaire dynamiek beter te begrijpen, moeten we onze kennisbasis uitbreiden door historische overstromingen en op processen gebaseerde modelketens op te nemen.

Cognitieve vooroordelen

Zowel individuen als instellingen worden vaak gehinderd door cognitieve vooroordelen die hen ervan weerhouden te anticiperen of zich voor te bereiden op deze extremen. Door recente bekende gebeurtenissen te verplaatsen naar het te beschouwen gebied en de vraag te beantwoorden wat er zou zijn gebeurd als deze regen daar was gevallen, kunnen we deze tastbaarder en begrijpelijker maken.

Bredere maatschappelijke implicaties

De huidige focus op directe economische verliezen in risicobeoordelingen is niet in staat om de bredere maatschappelijke gevolgen van extreme gebeurtenissen vast te leggen. Door indirecte en immateriële gevolgen mee te nemen, kunnen we een beter inzicht krijgen in de betekenis ervan.


Tot slot benadrukte Bruno Merz dat overstromingsrisicobeheer verder moet gaan dan de traditionele maatgevende omstandigheden en serieus rekening moet houden met scenario's met weliswaar een veel lagere waarschijnlijkheid, maar veel grotere gevolgen.

Enkele overheidsfunctionarissen deelden waardevolle inzichten over hun respons op recente overstromingen in hun land:

Noorwegen

Het Noorse Directoraat voor Watervoorraden en Energie (NVE) benadrukte het belang om meer gericht te zijn op preventie voor meervoudige natuurrampen. Het is noodzakelijk om te investeren in het uitbreiden van de kennisbasis met betrekking tot de effecten en kosten van natuurgebaseerde oplossingen.

Frankrijk

Het Europees Centrum voor overstromingsrisicopreventie (CEPRI) pleitte voor het behandelen van herstel als integraal onderdeel van paraatheid. Zij benadrukten het belang van ruimtelijke ordening, het bevorderen van een open dialoog over eventuele verplaatsing van huizen en economische activiteiten uit overstroombaar gebied en het zodanig afstemmen van financiële mechanismen dat op de lange termijn doelen voor veerkracht behaald kunnen worden.

Oostenrijk

Ondanks het feit dat de overstromingsbeschermingsmaatregelen in 2024 volgens plan functioneren, was er veel schade. Het Oostenrijkse ministerie (BMLUK) merkte dan ook op dat het noodzakelijk is om het restrisico onder een veranderend klimaat aan te pakken. Erkend werd dat dit een uitdagende maar essentiële taak zal zijn om toekomstige risico's te beperken.

België (Wallonië)

The overheid van Wallonië (SPW) benadrukten de noodzaak om getroffen gebieden langs de onbevaarbare rivieren zo veerkrachtig mogelijk te herstellen. Deze aanpak is gericht op het verbeteren van de preventie van en paraatheid voor overstromingsrisico's.

Prof. Dr. Bart van den Hurk, co-voorzitter van IPCC Working Group II on Impacts en wetenschappelijk directeur bij Deltares, gaf een inzichtelijk overzicht van de laatste IPCC WG II activiteiten ter voorbereiding op het Seventh Assessment Report, dat in 2028 moet verschijnen. Hij besprak nieuwe ideeën over richtlijnen voor adaptatie en nodigde deelnemers aan de workshop uit om praktische casestudies voor het rapport aan te dragen.

Belangrijkste conclusies van de workshop

Effectiviteit van maatregelen tegen overstromingsrisico's

De afgelopen decennia zijn er in Europa tal van maatregelen genomen om het overstromingsrisico te verminderen en de schade door extreme overstromingen te beperken. Het is cruciaal om de effectiviteit van deze maatregelen op Europees niveau te evalueren en te kwantificeren. Voldoen we aan wat de maatschappij verwacht, en soms eist, in hoeverre passen we ons aan de klimaatverandering? Hoe realistisch zijn onze toekomstige beleidsopties?

Focus op herstel van overstromingen en bewustmaking van het publiek

Recente overstromingsgebeurtenissen in heel Europa hebben het belang van overstromingsherstel onderstreept. Dit is een belangrijk aandachtsgebied voor de komende jaren. Aangezien de ervaring met dit herstel beperkt is, bestaat er een sterke wens om op een gestructureerde manier lessen uit het verleden en praktische ervaringen tussen de lidstaten uit te wisselen. Bovendien moet nog meer aandacht worden besteed aan de bewustmaking van het publiek inzake overstromingsrisico's.

Versnelling van de paraatheidsinspanningen

Ondanks de geboekte vooruitgang is het duidelijk dat we onze collectieve inspanningen om ons voor te bereiden op extreme overstromingen moeten versnellen. Het ontwikkelen van goed onderbouwde, actuele en gemakkelijk toegankelijke nationale kaarten van het overstromingsgevaar, inclusief actuele hoogwater- en overstromingsinformatie, is essentieel. Risicokaarten die rekening houden met mogelijke toekomstige ontwikkelingen en die zich richten op de gevolgen voor kritieke infrastructuur zijn vitale hulpmiddelen voor het informeren van ruimtelijke planners, hulpdiensten en het vergroten van het publieke bewustzijn.

Wij danken het Nederlandse Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de Europese Commissie en vertegenwoordigers van andere lidstaten voor deze unieke kans om ons onderzoek af te stemmen op beleidsrelevante onderwerpen.

De onderzoekers van JCAR ATRACE zullen blijven bijdragen aan de evaluatie en kwantificering van de effecten van maatregelen tegen overstromingsrisico's,  de uitwisseling van praktische ervaringen met herstel na overstromingen n het versnellen van de voorbereidingen op overstromingen.

Kymo Slager

Senior expert op het gebied van overstromingsrisico's bij Deltares, programmamanager van JCAR ATRACE

Kymo Slager

Senior expert op het gebied van overstromingsrisico's bij Deltares, programmamanager van JCAR ATRACE

Prof. Dr. Bart van den Hurk, co-chair of IPCC Working Group II on Impacts and a Scientific Director at Deltares, provided an insightful overview of the latest IPCC WG II activities in preparation for the Seventh Assessment Report, scheduled for publication in 2028. He discussed new ideas on guidelines for adaptation and invited workshop participants to contribute practical case studies for the report.

Key Conclusions from the Workshop

Effectiveness of Flood Risk Measures:

Over the past decades, countries in Europe have implemented numerous measures to reduce flood risk and mitigate damage from extreme flood events. It is crucial to evaluate and quantify the effectiveness of these measures at a European level. Are we meeting what society expects, and sometimes demands, to what extent are we adapting to climate change? How realistic are our future policy options?


Focus on Flood Recovery and public awareness:

Recent flood events across Europe have highlighted the importance of flood recovery. It has been identified as a key focus area for the coming years. As experience with this recovery is limited, there is a strong desire to share lessons learned and practical experience between member states in a structured way. Moreover, much more attention should be paid to raising public awareness of flood risks in the coming period.


Accelerating Preparedness Efforts:

Despite the progress made, it is clear that we need to accelerate our collective efforts to prepare for extreme flood events. Developing well-established, up-to-date, and easily accessible national flood hazard maps, including real-time data, is essential. Risk maps that take into account potential future developments and focus on impacts to critical infrastructure are vital tools for informing spatial planners, emergency services, and raising public awareness.

We extend our gratitude to the Dutch Ministry of Infrastructure and Water Management, the European Commission, and representatives of other Member States for this unique opportunity to align our research with policy-relevant topics.

JCAR ATRACE researchers will continue to contribute to evaluate and quantify effectiveness of flood risk measures, facilitate knowledge sharing on practical experiences in flood recovery and accelerate preparedness efforts.

Kymo Slager

Senior flood risk expert at Deltares, Programme Manager of JCAR ATRACE